TIJGEROOG EN VALKENOOG | NL
Voornamelijk afkomstig uit Zuid-Afrika, hebben deze twee stenen hun respectievelijke naam te danken aan de gelijkenis met een dierenoog met zijdeglans. Het spiegelend en satijnachtig effect wordt veroorzaakt door de goudbruine (geel - goud -bruin) vezelstructuur van crocydoliet. Het verschil tussen beiden ligt in het metaalblauwe effect van het valkenoog dat veroorzaakt wordt door hoornblende die, geoxideerd, geel wordt en zo het tijgeroog vormt door de vorming van ijzerhydroxyde. Tijgeroog is een evenwijdig-vezelig kwartsaggregaat met ingesloten fijn vezelig limoniet. Valkenoog heeft een blauwgrijze tot blauwgroene kleur dat een effect geeft van een oog van een roofvogel, vandaar zijn naam. Aangezien tijgeroog behoort tot de kwartsfamilie heeft hij ook dezelfde scheikundige samenstelling SiO2. De hardheid is ook die van kwarts, namelijk 7 op de schaal van Mohs en een soortelijk gewicht van 2,64 tot 2,71.
Men vindt hem in platen van enkele centimeters dik in kwartsafzettingen in Zuid-Afrika in de Asbestos Mountains ten noorden van de Oranje-rivier, nabij Akatoo, Tulbagh en Naauwpoort Farms, maar ook in Wes-Australië, in Birma, in California in de VS en in India.
Meestal wordt hij geslepen in de vorm van een bolletjes voor halskettingen of in cabochon en het afval wordt getrommeld (tumbling). Maar China voert ze in grote hoeveelheden in om ze uit te snijden, (carving), in ringen, hangers, bewonderenswaardige beeldjes (dieren, personages,…), bekers, juwelendozen en andere kunstvoorwerpen.
Tot in 1880, toen Zuid-Afrika nog de enige producent was, was de prijs van tijgeroog zeer hoog voor een stuk; meer dan 40 Bfrank per karaat. Maar ten gevolge van een hogere productie zakten de prijzen in, om niet meer waard te zijn dan 10 Bfrank het karaat kort voor de Tweede Wereldoorlog. Heden wordt ruwe tijgeroog verkocht rond de 50€ per kilo.
Tijger- en het valkenoog werden in het verleden gedragen als amulet tegen het “boze oog” en zouden de gave hebben tegen oogziekten te beschermen alsook de drager te helpen zijn eigen fouten te ontdekken. De legende hierover is nog zeer levendig in het Verre Oosten. Tussen de andere variëteiten, moet zeker het stierenoog worden vermeld, dat een rode kleur heeft die verkregen wordt door verwarming, ofwel op natuurlijke wijze ofwel door menselijke tussenkomst. Men behandelt soms sommige stenen met een zuur, die zeer gevoelig zijn voor zoutzuur, om ze poreus en grauw te maken wat toelaat om ze een kleurbad te geven, maar over het algemeen zijn het wel deze kleuren die verbleken in de zon of onder te fel licht.
Daarnaast bestaat ook het ijzeroog dat niet helemaal tot dezelfde familie behoort maar eerder een kwartsaggregaat is van verschillende opeengestapelde lagen van rood jaspis, tijgeroog en ijzeroxide; bijvoorbeeld hematiet en magnetiet. Het effect ervan is een schitterende vergelijking van een woest landschap.
De geelbruine kleur op de gepolijste oppervlakte geeft een zijdeglans met beweeglijke lichtschijn. Bollen alsook de cabochon worden mechanisch industrieel geslepen en gepolijst. Maar het is wel een dankbare steen voor de amateur-slijper. De ruwe steen wordt op een staafje gekleefd met kit, shelak, een soort fijne klovers- of snijderscement. Tussen pink en wijsvinger laat de slijper de steen langzaam draaien tegen een verticale grove diamantschijf 800 mesh en nadien op een fijnere schijf van 1200 mesh, steeds afgekoeld met een fijn straaltje water. Het polijsten gebeurt tegen een “Lucite”, tin/lood of tinnen schijf met cerium oxide tegen een snelheid tussen 500 en maximum 1000 toeren. Sommige slijpers geven voorkeur aan lederen, houten of vilten schijven en deze moeten steeds vochtig gehouden worden. De kunst is om het effect te bekomen van een “glijdend” oog, dus juist in het midden. Hiervoor moet de steen parallel op “vezels” gezaagd worden, 2 of 3 graden verschil zal veel van het effect verminderen. Een hoge opgebouwde cabochon zal fijne en scherpe lijnen weergeven en een plattere zal brede en wazige lijnen tonen.
Mooi uitgesneden beeldjes worden verkocht rond de 1.000€, cabochon tussen 20€ en 100€ naargelang de grote, halssnoeren tussen 50€ en 100€…
|
