De grote familie van de kwarts | NL

De chemische samenstelling is siliciumdioxide (Si02). Maar wat kwarts zo aantrekkelijk maakt is het gamma aan kleuren, van transparant naar ondoorzichtig van roos tot groen, violet, oranje, goud, bruin, blauw, ... en met insluitsels die subtiel getekend zijn door de natuur. De cabochon van dendrietenkwarts lijken bijvoorbeeld op een aquarium, voor de eeuwigheid bevroren, waarin varens en rotsen met elkaar vervlochten zijn. De buitengewone lijnstructuren in de mosagaten vormen droom-winterlandschappen. Iedere soort is de moeite van het beschrijven waard.
 
Het bergkristal, waarvan de naam teruggaat op het Griekse "krystallos" of ijs (door de gelijkenis met bevroren ijs), is een prisma met 6 zijden behorend tot het romboëdische kristalsysteem. Het leent zich niet tot kloving. De transparante kristallen met perfecte kristalvormen van 30 tot 40 cm lengte zijn zeldzaam. De melkwitte kristallen daarentegen kunnen verschillende meters lang zijn en enkele tonnen wegen.
 
Men vindt ze ook onder de vorm van microkristallijne kristallen of in kleine korrels of vezels. De kleine kristallen worden gevonden in de bergen van Tirol, in de Vogezen, maar ook bij ons in de Ardennen. Melkkwarts daarentegen vindt men in iedere bergachtige omgeving en heeft geen enkele verzamelwaarde. De kristallen kunnen doorzichtig zijn als ijs en prachtige prisma’s vormen of amorf zijn.
 
De insluitsels kunnen van rutiel zijn, ook goudkleurig Venushaar genoemd, van zwart en goudbruin goëtie, van zwart of groen toermalijn in lange transparante kristallen die men liefdespijlen noemt, van pyriet, ...en zelfs van goud, ook goud houdende kwarts genoemd. In wateragaat vindt men bewegende vloeistofresten die miljoenen jaren oud zijn.
 
Het bloedkwarts (aventurien) is van een bruinrode kleur die groen wordt wanneer de plaatjes van fuchsiet groen mica zijn.
 
De spiegeling verkregen door de aanwezigheid van vezelachtig asbest geeft een zijdeachtig irisatie-effect weer, dat wanneer de steen goed bewerkt is, het effect geeft van een katoog en van een valkenoog indien de blauwachtige, parallelle vezels van crocydoliet zijn. Het ossenoog van roodachtige kleur en het meer bekende tijgeroog worden verkregen door de aanwezigheid van goudbruine vezels van crocydoliet.
 
De brekingsindex bedraagt 1.544 - 1.545 voor de gewone straal en 1.553 voor de buitengewone straal. De dichtheid bedraagt 2.651 en de hardheid is 7 op de schaal van Mohs (harder dan ijzer).
 
De optische en elektrische eigenschappen van het piëzoelektrische kwarts maken deze kwartsen bruikbaar in o.a. frequentiemeters, voor het peilen van zeebodems, enz.
 
Gesmolten wordt het gebruikt in laboratoriuminstrumenten, in het schermpje van onze rekenmachines, in lampen met UV-stralen, in verwarming met elektrische weerstand, in de precisie-optica, enz.
 
De Myceniers bewerkten dit kristal reeds 2500 jaar geleden, terwijl de Romeinen bolletjes met facetten slepen voor halskettingen. In de Middeleeuwen werden reliekhouders, kruisen en juwelen van kwarts gemaakt.
 
Door de evolutie van de slijptechniek kan men er vazen uit slijpen, en steeds fijner wordende bekers met reliëf. De Chinezen zijn zeer handig in deze kunst van het slijpen van kunstvoorwerpen in kwarts van alle kleuren.
 
Tegenwoordig geniet het kwarts van een hernieuwde interesse vanwege de grote juweliers. Van transparant naar doorschijnend heeft het roze kwarts tinten van bleekroze tot diep roos. Brazilië is een van de grootste producenten, mooie kwaliteiten zijn ook afkomstig van Madagaskar.
 
CITRIEN
 
De oranje-gele kleur van deze kwartsvariëteit verschaft hem de naam citrien, van het Latijnse "citrus". De natuurlijke kleur is helder geel terwijl de oranje kleur van op 450° C verwarmde amethist afkomstig is en de bruinrode kleur ontstaat indien de temperatuur wordt opgedreven naar 550 C.
 
Het is vooral de warme gele kleur die charmeert, maar deze leidt vaak tot verwarring met edel topaas. Spijtig genoeg wordt deze verwarring uitgebuit door weinig scrupuleuze handelaars die aan citrien namen geven als Madeira-topaas, Bahia- topaas, Talmeira-topaas of Rio Grande-topaas, of ook nog gebrande topaas. Deze benamingen zijn echter verboden in België.
 
De vindplaatsen zijn voornamelijk in Brazilië, in de regio van Minas-Gerais of van Goias, op Madagaskar, in Rusland, maar ook in Spanje in de regio van Cordoba (van- waar de betwistbare naam van Madeira-topaas afkomstig is) vindt men citrien. Er zijn ook vindplaatsen op het eiland Arran nabij Schotland, in Frankrijk in de Dauphiné, in Duitsland in de regio van Idar-Obrstein en in Zoambie.
 
Met vindt het citrien in mooie kristallen van enkele centimeter lengte, maar ook in deco-ratieve geodes. De heldere kristallen zijn gefacetteerd als briljant, ovaal, peer, octogoon, markies, driehoeken en vooral in de heel mooie vorm van het hart.
 
De kleur ontstaat door de minieme aanwezigheid van ijzer in het kristalrooster. De ingesloten elementen zijn fijne vochtkanaaltjes. Het gele kwarts heeft aan belangstelling gewonnen dankzij zijn kleur die sterk op deze van de saffier lijkt hoewel de schittering van de saffier deze van citrien overtreft. De goede kwaliteit is gefacetteerd, men slijpt de minder zuivere stenen in cabochon of in bollen, terwijl het afval in een ton wordt gepolijst. Sommige grote kristallen kunnen worden geslepen als kunstvoorwerpen, glazen, beeldjes. Gele kwarts is in de loop van de geschiedenis steeds gewaardeerd geweest. Men vindt het vaak terug in oude juwelen, (ringen, diadeem, halskettingen).
 
Voor de romantici vermelden we nog even dat citrien de steen van Mercurius is die de drager bezadigd maakt, zodat hij zijn gevoelens kan beheersen, die hem warm maakt, alert, met een heldere geest.. Hij behoort tot het teken van de Tweelingen en hij activeert de bloedsomloop ... voor zij die erin geloven.