ENKELE KLEURSTENEN - EDELTOPAAS | NL

Deze titel is op zich reeds een aanbeveling, een "nobele" waarschuwing, want vele stenen, voornamelijk kwarts, worden topaas gedoopt, maar zijn het nochtans niet. Zo ontmoet men vaak de "Madeira topaas", de "rooktopaas", de "goudtopaas".

EDELTOPAAS
 
De naam is ofwel afkomstig van het Sanskriet Tupas of Tapas, wat vuur betekent, of volgens Plinius van het eiland Topazos in de Rode Zee.
 
De kleur varieert volgens de oorsprong: Sri Lanka diep geel, Siberië blauw tot blauwgroen en Brazilië goudgeel tot roodbruin. Men vindt echter ook grote ongekleurde stenen van een geringe waarde. In Brazilië vindt men donkerblauw topaas, die men de bijnaam "Saffier van Brazilië" geeft, en roodachtig topaas "gekleurd" door het koper die men "Robijn van Brazilië" noemt.
 
Wanneer men topaas met een doekje opwrijft, dan laadt hij zich elektrisch op.
 
Men won reeds topaas in de tijd van de Egyptenaren, op dezelfde wijze als smaragd. Topaas kalmeert de woede, de wraak en de haat. Maar topaas beschermt ook nog tegen hagel en sprinkhanen , brengt stormen tot bedaren, bewaart de rijkdom en trekt goede voorspellingen aan voor de machtigen.
 
Topaas behandelt volgens oude riten leverziekten zoals geelzucht en ook griep, geestesziekten, astma, spataders, aambeien, bloedingen, jicht, slapeloosheid, epilepsie en het kalmeert teveel erotische hartstocht, zegt men. Paus Clement VI genas de pestlijders door ze aan te raken met de vinger waaraan hij een ring, gezet met een topaas, droeg. De hardheid van topaas is 8 en de dichtheid gaat van 3.53 tot 3.56.
 
Men slijpt ze als ovaal, peer, markies of hart maar meestal als smaragd en de minder zuivere als cabochon.
 
TIJGEROOG en valkenoog
 
Afkomstig uit Zuid-Afrika, hebben deze twee stenen hun respectievelijke namen te danken aan de gelijkenis met een dierenoog met zijdeglans. Het spiegelend en satijnachtig effect wordt veroorzaakt door de goudbruine (geel - goud -bruin) vezel structuur van crocidoliet. Het verschil tussen beiden ligt in het metaalblauwe effect van het valkenoog dat veroorzaakt wordt door hoornblende die, geoxideerd, geel wordt en zo het tijgeroog vormt door de vorming van ijzerhydroxyde.
 
Men vindt hem in platen van enkele centimeters dik in kwartsafzettingen in Zuid-Afrika in de Asbestos Mountains ten noorden van de Oranje-rivier, nabij Akatoo, Tulbagh en Naauwpoort Farms, maar ook in Australië, in Birma, in de VS en in Indië. Meestal wordt hij geslepen in de vorm van een bol (halsketting) of in cabochon en het afval wordt getrommeld. Maar China voert ze in grote hoeveelheden in om ze te boetseren in bewonderenswaardige beeldjes, glazen, asbakken, dozen voor juwelen en andere kunstvoorwerpen.
 
Tot in 1880, toen Zuid-Afrika nog de enige producent was, was de prijs van het tijgeroog zeer hoog voor een mineraal, meer dan 1 Euro per karaat. Maar ten gevolge van een hogere productie zakten de prijzen in, om niet meer waard te zijn dan 0,25 Euro het karaat kort voor de Tweede Wereldoorlog.
 
Het tijger- en het valkenoog werden in het verleden gedragen als amulet tegen het boze oog en ze zouden de gave hebben te beschermen tegen oogziekten alsook de drager te helpen zijn eigen fouten te ontdekken. De legende hierover is nog zeer levendig in het Verre Oosten. Tussen de andere variëteiten, moet zeker het stierenoog worden vermeld, dat een rode kleur heeft die verkregen wordt, door verwarming, ofwel op natuurlijke wijze ofwel door menselijke tussenkomst.
 
Men behandelt soms sommige stenen met een zuur om ze poreus en grauw te maken wat toelaat om ze een kleurbad te geven, maar over het algemeen zijn het wel deze kleuren die verbleken in de zon of onder te fel licht.
 
Daarnaast bestaat ook het ijzer oog dat niet helemaal tot dezelfde familie behoort, maar eerder een kwartsaggregaat is van verschillende opeengestapelde lagen van rood jaspis, tijgeroog en ijzeroxide, bijvoorbeeld hematiet en magnetiet. Het effect ervan is een schitterend, maar woest landschap.
 
GRANAAT
 
In het begin van de vorige eeuw was het een zeer populaire edelsteen die men vroeger ook karbonkel noemde. De naam is afkomstig van de vruchten van de granaatappelboom omdat hij vaak dezelfde kleur heeft.
 
Granaat is een familie van edelstenen bestaande uit pyroopgranaat, dat een silicaat van magnesium en aluminium is, lamantijn, een silicaat van aluminium en ijzer, grossulaar en demantoiet, die silicaten van ijzer en calcium zijn, en uvaroviet, een silicaat van chroom en calcium. De kleuren van deze granaten variëren van helder naar diep groen naar bruinrood en helder rood. De producerende landen zijn Madagaskar, Thailand, Brazilië, Oostenrijk, India en Sri Lanka, Italië, Zuid-Afrika, ...
 
Het is een zeer aangename steen met een mooie kleur die door zijn grote productie binnen ieders bereik ligt. In de Middeleeuwen beschermde hij de kruisvaarders tegen vergiftigingen en tegen ontstekingen van verwondingen. Hij is ook het symbool van de energie. Eens te meer bracht deze steen liefde en verleiding, garandeerde hij geluk en gezondheid en beschermde hij tegen epidemieën. Volgens de legende kan hij die droomt van een granaat een mysterie oplossen. Het is de rode steen van Mars, de talisman van de Schorpioenen, maar granaat is nefast voor de Stieren. Granaat is verbonden met het occultisme en vergemakkelijkt het aanleren van toverkunst.
 
TURKOOIS
 
Reeds gewaardeerd door de Egyptenaren en de Grieken, heeft turkoois een unieke opake intensieve lichtblauwe kleur. In het Oosten graveerde men er verzen van de Koran op en de indianen in Amerika hebben handgemaakte juwelen van gemaakt. Turkije, dat een doorvoerland voor turkoois is, heeft de naam aan de steen gegeven omdat de steen er zeer gewaardeerd werd.
 
Het is de steen van de eerste decade van de Steenbok en van de tweede decade van de Vissen. Het is ook de steen van de winter en van Jupiter. De Grieken noemden hem "Kallalith", wat mooie steen betekent en de Arabieren "Fayrus", wat geluksbrenger betekent. Deze steen heeft altijd de volkeren van de hele wereld aangetrokken. De regengoden van de indianen in Amerika waren getooid met turquoise; het is ook de steen die Boeddha hielp het monster te vernietigen. Turkoois zou de geliefden beschermen en vriendschap versterken. Turkoois realiseert de dromen van rijkdom. Een oud spreekwoord garandeert dat "een hand versierd met turkoois nooit arm zal zijn".
 
In de Middeleeuwen was het de steen van de ridders, omdat hij beschermde tegen een val van het paard en omdat hij moed, edelmoedigheid en adel symboliseerde. De oudste afzettingen in de Sinaï werden reeds 4000 jaar voor Christus ontgonnen door de Egyptenaren. Tegenwoordig is de beste kwaliteit te vinden in Iran, maar ook Afghanistan, Australië, China en de Verenigde Staten zijn producenten van turkoois.
 
Men slijpt ze als cabochon, om ze te zetten in ringen, maar ook als parel om er halskettingen van te maken. In China worden ze uitgesneden in glyptiek voor beeldjes. De kleur kan variëren van lichtgroen tot een intens lichtblauw, van een effen kleur of dooraderd met fijne zwarte lijntjes.